Meer weten over ADHD? Start hier!

ADHD staat voor ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’. In het Nederlands: ‘aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit’.

Het is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die zich uit in onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit.

Wat het functioneren thuis, op school of op het werk ernstig beïnvloedt.

Allerminst een modeverschijnsel, dus!

Er zijn drie vormen van ADHD:

1. Overwegend onoplettend beeld (ADD): Problemen met concentratie zonder hyperactiviteit.
2. Gecombineerd beeld: Zowel onoplettendheid als hyperactiviteit en impulsiviteit.
3. Overwegend hyperactief/impulsief beeld: Vooral hyperactief en impulsief gedrag.

ADHD is in 70 tot 90% van de gevallen erfelijk. Het zit dus vaak ‘in de familie’.

De omgeving speelt echter ook een zeer belangrijke rol.

Bepaalde factoren in het gezin, op de school, in de werkomgeving, in de vriendenkring … kunnen de aanwezige aanleg versterken. Andere factoren kunnen de aanwezige aanleg verzwakken en de toekomstverwachting in gunstige zin beïnvloeden.

Beschermende factoren zijn, onder andere, psychisch gezonde ouders, een evenwichtige opvoeding, een positief sturende aanpak op school, een goede vriendenkring, een ondersteunende partner en een begripvolle werkgever.

Kleutertijd (3-5 jaar): De eerste symptomen worden meestal vastgesteld door de ouders rond de leeftijd van drie, vier jaar. Ze merken op dat hun kleuter extreem beweeglijk is en zich moeilijk kan verdiepen in een spel. Daarnaast signaleren ze vaak tekorten in de ontwikkeling, tegendraads gedrag en veelvuldige conflicten met andere kinderen.

Ondanks deze vroege signalering wordt op kleuterleeftijd zelden een diagnose gesteld. Het leerproces op het vlak van concentratie en zelfbeheersing is nog volop aan de gang. En het al dan niet blijvend karakter van de ADHD-kenmerken kan nog niet met zekerheid bepaald worden. Toch is deskundige begeleiding aangewezen. Zeker in het geval van ‘moeilijk gedrag’.

Lagere school (6-12 jaar): In de lagere school vallen kinderen met ADHD op door hun motorische onrust, grote afleidbaarheid, impulsief en vaak storend gedrag.

Ook de bijkomende stoornissen (gedragsstoornissen, specifieke leerstoornissen) en de secundaire gevolgen van ADHD (laag zelfbeeld, overzitten, sociale uitsluiting, verstoorde gezinsrelaties) worden duidelijker zichtbaar.

Adolescentie (13-17 jaar): In de adolescentiefase zien we vaak een mildering van de motorische onrust.

De aandachtsproblemen blijven en de plannings- en organisatieproblemen treden duidelijker op de voorgrond. De gedragsproblemen kunnen verscherpen onder invloed van de puberteit.

Het risico op schooluitval en identificatie met andere probleemjongeren is nu zeer reëel. De poort naar delinquent gedrag, alcohol- en middelenmisbruik staat wagenwijd open.

Volwassenheid (+18 jaar): Bij jongvolwassenen en volwassenen zet de mildering van de symptomen zich verder door.

Het zwakke aandachts- en organisatievermogen blijft vaak voor problemen zorgen en kan leiden tot onderpresteren op het werk. Gedrags- en psychische problemen kunnen de relatievorming en de sociale integratie aanzienlijk bemoeilijken.

ADHD is een frequent voorkomende stoornis. 5 tot 8 % van de schoolgaande jeugd en 2,5 tot 4,4 % van de volwassenen heeft er last van.

Tot nog toe bestaat er geen enkele medische of psychologische test die je zwart op wit kan bewijzen dat je ADHD hebt. ADHD is dan ook in de eerste plaats een gedragsdiagnose.

Dat wil zeggen dat de hulpverlener zich zal baseren op waarneembare kenmerken in het gedrag. Er wordt  nagegaan of de patiënt kenmerken vertoont van een zwakke concentratie en een gebrekkige zelfcontrole.

Op het eerste gezicht lijkt dit niet zo moeilijk. Maar de kenmerken van ADHD kunnen zich naargelang de leeftijd, de situatie, de aanwezigheid van andere personen … zeer verschillend gaan uiten. Bovendien kunnen deze kenmerken ook het symptoom zijn van een andere, gelijkaardige stoornis. Of kan het beeld van ADHD gemaskeerd worden door één of meerdere bijkomende stoornissen.

Kortom: de diagnostiek van ADHD is zeer complex en gebeurt bij voorkeur door een team van specialisten.

ADHD valt op zich niet te genezen. Het is een blijvende kwetsbaarheid.

De behandeling heeft als doel de symptomen te milderen en het ontstaan van bijkomende problemen te voorkomen en zo veel mogelijk te beperken.

Hoewel het grote publiek overstelpt wordt met informatie over zeer uiteenlopende behandelingsmethoden, blijkt er op wetenschappelijk niveau weinig ‘bewijs’ te bestaan voor hun effectiviteit.

Slechts drie behandelmethodes worden als ‘evidence-based’ beschouwd.

Psycho-educatie
Psycho-educatie vertrekt vanuit die ‘blijvende kwetsbaarheid’. Daarbij wordt ingezet op:

• inzicht in de achterliggende stoornis,
• aanvaarding van de eigen beperkingen;
• en aanpassing van gedrag en zelfbeeld in functie van een haalbaar toekomstperspectief.

Gedragstherapie
Medicatie kan helpen om de negatieve spiraal die ontstaan is te doorbreken. Maar dan begint het grote werk pas:

• het aanleren en trainen van nieuwe vaardigheden,
• het verwerven van controle over gedrag,
• het herstellen van relaties met ouders, leerkrachten, vrienden …

Kortom, het herontdekken van zichzelf, de talenten en mogelijkheden om zichzelf op een positieve manier in de kijker te plaatsen.

Medicatie
Medicatie is en blijft voorlopig de meest efficiënte manier om de symptomen van ADHD te onderdrukken. Zeventig tot tachtig procent van de ADHD’ers is er goed mee geholpen.

Maar medicijnen alleen volstaan niet. Ze vormen slechts een onderdeel van een veel ruimer zorgtraject.